یکی از مهم‌ترین نکات در بحث تغذیه؛ انتخاب نوع غذا از لحاظ سردی و گرمی مزاج، مطابقت غذاها با مزاج و طبیعت فرد است. خیلی از افراد دچار یکسری از بیماری‌های زیادی مثل نفخ و مشکلات گوارشی، دردهای مفصلی، کهیر و خارش می‌شوند که خیلی از این‌ها ریشه در تغذیه افراد دارد و اگر بتوانند سردی و گرمی مزاج غذاها را متناسب با طبیعت خود در نظر بگیرید یا دچار این مشکلات نمی‌شوند یا می‌توانند بیماری‌شان را درمان کنند.

 غذاها در طب سنتی به دو دسته سرد و گرم تقسیم می‌شوند. غذاهای گرم غذاهایی هستند که باعث افزایش انرژی در فرد می‌شوند. سوخت‌وساز این افراد را بالا می‌برند و باعث افزایش نیرو و قدرت می‌شوند. مثل شیرینی‌ها و ادویه‌جات.
غذاهایی که حالت سردی دارند در فرد حالت سستی و ضعف و بی‌حالی به وجود می‌آورند.

نکته این است که ما چطور می‌توانیم تشخیص مزاج بدهیم و از این طریق بدانیم به چه شکل و در هر فصل و هر سنی از چه نوع غذایی باید استفاده کنیم. گاهی می‌شنویم بعضی افراد عنوان می‌کنند من چون غذاهایی سرد مثل ماست، دوغ و کاهو می‌خورم و دچار نفخ و ورم معده می‌شوم؛ پس سردمزاج هستم. در صورتی که این‌گونه نیست. سردی انتهای دست‌وپاها، نفخ و دل‌درد، کهیر یا داغی کف پاها حتی گرگرفتگی به تنهایی دلیل بر سردی و گرمی مزاج نیست.
اگر فرد یک احساس گرمی در بدن داشته باشد و یا به عبارتی عدم تحمل به گرما داشته باشد و در فصولی مثل تابستان اذیت شود و از هوای خنک و باد خنک لذت ببرد، شاید تلقی کنیم که این فرد گرم‌مزاج است. این افراد با خوردن گرمی جات مثال ادویه‌جات و شیرینی‌ها ممکن است دچار جوش، خارش و کهیر شوند و برعکس در فصول سرد مثل زمستان و پاییز فصل‌های خوبی برای این افراد است.
بعضی از افراد عنوان می‌کنند در هر ۴ فصل سال حتی در زمستان هم احساس سردی در بدن داریم و در فصول گرم مثل تابستان بیشتر احساس آرامش می‌کنیم حتی گاهی عنوان می‌کنند اگر علائمی از ورم مفاصل داریم بهتر می‌شود و حالت خواب‌آلودگی و کسالتمان بهتر می‌شود. این افراد را در طب سنتی سردمزاج می‌گویند.

البته خود گرمی و سردی مزاج بندی می‌شود. در مطالب قبلی با انواع مزاج‌ها در طب سنتی آشنا شدیم و دانستیم که اشخاص با طبع صفراوی، گرمای وجودشان بیشتر از دموی هاست. افراد صفراوی کسانی هستند که در هر ۴ فصل سال احساس گرما می‌کنند و برعکس در بحث سردمزاج‌ها، بلغمی‌ها و سودایی‌ها جای می‌گیرند که در طیف مقابل صفراوی‌ها، بلغمی‌ها در هر ۴ فصل سال احساس سردی می‌کنند.




افراد سردمزاج نباید از غذاهای سردی استفاده نکنند؛ پس لبنیات، ماست و دوغ. دسر خوبی برای این افراد نیست. ترشیجات سرکه و هر آنچه که ترش باشد مثل قره قورت، تمبر هندی و آلوچه ترش این‌ها باعث کرختی و کسالت این افراد می‌شود پس این افراد نباید از خوراکی‌های ترش استفاده کنند؛ اما از غذاهای خوب برای افراد بلغمی شاید مخصوصاً در وعده صبحانه، ارده، عسل، شیره انگور و خرما باشد.
نکته‌ای که سردمزاج‌ها و بلغمی‌ها باید رعایت کنند این است که خواب در طول روز برای این افراد ضرر دارد؛ مخصوصاً خواب در غروب آفتاب و طلوع آفتاب و خواب در طی روز به جز آن خواب قیلوله‌ای که طبق روایات قبل از ظهر خیلی مفید است. این افراد باید بیشتر حرکت ورزشی داشته باشند و تحرک داشته باشند. بهتر است افراد سردمزاج بعد از شام پیاده‌روی داشته باشند.
افراد بلغمی نباید زیاد پرخور باشند باید وعده‌های غذایشان رو کم کنند‌ اما در طی روز اگر دچار ضعف و بی‌حالی شدند می‌توانند از شربت عسل مزه مزه کنند یا مقداری از میوه‌های شیرین مثل سیب استفاده کنند. سونای خشک برای این افراد خوب است. بهتر است که استحمام این افراد کم باشد.

اما افرادی که طبع گرم و خشک دارند؛ گرمای بدنشان آنقدر زیاد است که زمستان با یک لباس نازک بیرون می‌آیند و نیاز پوشش زیاد ندارند. این افراد معمولاً یک تشنگی زیاد دارند گاهی از تلخی دهان شاکی هستند و این افراد میل به ترشی دارند و ترشی چون سرد است از بابت این است که گرمای بدن این افراد رو کم کند.
افراد صفرا مزاج معمولاً کمی حالت کم‌حوصلگی و بی‌حوصلگی هم دارند. گاهی تندخو هم می‌شوند. کلاً افراد در همان فصلی که به طبع خودشان است حالشان بدتر می‌شود. افراد گرم‌مزاج به همین علت از تابستان متنفرند و بیماری‌هایشان هم در این فصل بیشتر می‌شود. اگر کهیر و خارش دارند در این فصل بیشتر می‌شود. خوردن ترشی جات برای این افراد خوب است. توصیه می‌شود افراد گرم‌مزاج لیموترش، آب‌زرشک، آب انار بیشتر استفاده کنند.
عرق کاسنی، شاه‌تره و میوه‌جات و سبزیجات پیشنهاد بعدی طب سنتی برای افراد گرم‌مزاج است.
این افراد می‌توانند دائماً از خاکشیر، تخم شربتی و ... شربت درست کنند و بخورند و نکته آخر اینکه از ادویه‌جات، چای، بادمجان، سیر و پیاز به‌طور مختصر استفاده کنند.